Γρηγόριος ὁ Θεολόγος (Ἰανουαρίου 25)

Ἐγεννήθη περὶ τὸ 330 ἐν χωρίῳ τινὶ παρὰ τὴν Ναζιανζὸν τῆς Καππαδοκίας, Ἀριανζῷ καλουμένῳ, ἐκ πατρὸς Γρηγορίου καὶ μητρὸς Νόννης· ὁ πατὴρ αὐτοῦ ἐκ τῆς εἰδωλολατρείας μετέστη εἰς τὸν Χριστιανισμὸν καὶ ἐγένετο ὕστερον καὶ Ναζιανζοῦ ἐπίσκοπος, ἔγγαμος ὤν. Ὁ υἱὸς αὐτοῦ Γρηγόριος ἐμορφώθη τὸ πρῶτον ἐν Καισαρείᾳ, ὕστερον δὲ ἐξεπαιδεύθη καὶ ἐν Ἀλεξανδρείᾳ ακὶ ἐν Ἀθήναις, συμαθητὰς ἔχων Ἰουλιανὸν τὸν Παραβάτην καὶ τὸν Μέγαν Βασίλειον. Μετὰ τὰς σπουδὰς αὑτοῦ ἐν Ἀθήναις, ἐπανέκαμψε διὰ Κωνσταντινουπόλεως (ἔνθα συνηντήθη μετὰ τοῦ ἀδελφοῦ αὑτοῦ, τοῦ ἰατροῦ Καισαρίου) εἰς τὴν πατρίδαν, ὁπότε καὶ ἐβαπτίσθη καὶ ἀπεσύρθη εἰς τὴν ἔρημον, μονάζων μετὰ τοῦ ἁγίου Βασιλείου· ἀλλὰ τῇ ἐπιμόνῳ παρακλήσει τοῦ πατρός του, ἐπισκόπου ἤδη Ναζιανζοῦ, ἐπανῆλθε παρ᾽ αὐτῷ καὶ ἐχειροτονήθη πρεσβύτερος παρ᾽ αὐτοῦ, βοηθῶν αὐτὸν εἰς τὰ ἐπισκοπικὰ αὐτοῦ καθήκοντα. Ὀλίγον δὲ ὕστερον (περὶ τὸ 372), τῇ ἐπιμόνῳ ἀξιώσει τοῦ Μεγ. Βασιλείου, ἐχειροτονήθη ἐπίσκοπος Σασίμων, ἀπαξιώσας διὰ τὴν ταπεινότητα τοῦ χωρίου νὰ ἐπισκεφθῇ τὴν ἐπισκοπήν του, καὶ κατέφυγε πάλιν εἰς τὴν ἔρημον καὶ τὰς προσφιλεῖς αὐτῷ σπουδάς· ἀλλὰ τὰ παράπονα καὶ τὸ βαθὺ τοῦ πατρὸς αὑτοῦ γῆρας ἀπέσπασαν αὐτὸν τῆς ἐρήμου καὶ ἐπανέφερον εἰς Ναζιανζόν, ὁπόθεν, μετὰ τὸν θάνατον τῶν γηραιῶν αὑτοῦ γονέων, κατέφυγεν εἰς Σελεύκειαν (τῆς Ἰσαυρίας), ἀσκούμενος ἐν τῇ Μονῇ τῆς ἁγίας Θέκλης· ἐκεῖθεν προσεκλήθη ἐπὶ Θεοδοσίου (378) ὑπὸ τῶν ὀρθοδόξων εἰς ΚΠολιν, ὁπότε μετὰ δύο ἔτη ἀνυψώθη εἰς τὸν πατριαρχικὸν θρόνον· ἀλλὰ ταχέως ἀπεμακρύνθη αὐτοῦ (381), ὅτε, κατὰ τὴν Β´ οἰκουμενικὴν Σύνοδον, ἤκούσθησαν φωναὶ διαμαρτυρίας κατ᾽ αὐτοῦ, ὅτι ἐπίσκοπος ὢν ἄλλου θρόνου, ἀνευ τῆς γνώμης τῶν ἀρχιερέων, κατέλαβε τὸν θρόνον. Μετὰ τὴν παραίτησιν αὑτοῦ ἀπεσύρθη εἰς Ἀριανζόν, ὅπου κατὰ τὸ 389 καὶ ἀπέθανεν. Τελεῖται δὲ ἡ σύναξις αὐτοῦ ἐν τῷ ναῷ τῶν ἁγίων ἀποστόλων, ἔνθα τὸ τίμιον αὐτοῦ σῶμα Κωνσταντῖνος ὁ Πορφυρογέννητος (911-959), ἐξ Ἀριανζοῦ μετακομίσας, καθέτο, καὶ ἐν τῇ μεγάλῃ Ἐκκλησίᾳ, καὶ ἐν τῷ μαρτυρείῳ τῆς ἁγίας Ἀναστασίας ἐν τοῖς Δομνίνου ἐμβόλοις. Οἱ Συναξαρισταὶ οὕτω περιγράφουσιν τὴν ἐξωτερικὴν αὐτοῦ παράστασιν: «ἦν δὲ κατὰ τὸν τύπον τοῦ σῶματος, τὴν ἡλικίαν μέτριος, σιμός, ἐπ᾽ εὐθείας τὰς ὀφρῦς, ἥμερον βλέπων καὶ προσηνές, θάττερον τῶν ὀφθαλμῶν, ὃς ἦν δεξιός, στυγνότερος, ὃν καὶ οὐλὴ κατὰ τὸν κάθνον συνῆγε· τὸν πώγωνα οὐ βαθύς, δασὺς δὲ ἱκανῶς· φαλακρός, λευκὸς ταῖς θριξί, τὰ ἄκρα τῆς γενειάδος ὥσπερ κεκαπνισμένα ὑποφαίνων».

Θεοῦ γινώσκειν ὀρθοδόξως οὐσίαν
χριστιανοῖς λεγάτον ἐκ Γρηγορίου·
Εἰκάδι Γρηγόριος θεορρήμων ἔκθανε πέμπτῃ.

[* Ἀκολουθίαν Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου συνέγραφεν ὁ Νικηφόρος βλεμμύδης, δημοσιευθεῖσαν ὑπὸ Heisenberg μετὰ τῶν ἔργων τοῦ Βλεμμύδου εἰς τὸ «Curriculum vitæ et carmina» ἐν Λειψίᾳ 1898, σελ. 122-132. Ἡ μνήμη τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τελεῖται καὶ κατὰ τὴν 30 Ἰανουαρίου μετὰ Βασιλείου τοῦ Μεγάλου καὶ Ἰωάννου Χρυσοστόμου.]

Πηγή: Σωφρονίου πρ. Λεοντοπόλεως (Εὐστρατιάδου), Ἁγιολόγιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, Ἀθῆναι 1961.

Ἐπιμέλεια: Ἐμμανουὴλ Δρυλεράκης γιὰ τὴν Ἱερὰ Μητρόπολη Αὐστρίας