Μάρκος ὁ Εὐγενικός, Ἐπίσκοπος Ἐφέσου (Ἰουνίου 23,Ἰανουαρίου 19)

Ἀγνοῶ διὰ τίνας λόγους ὁ Νικόδημος προσδιορίζει τὴν μνήμην τοῦ ἱεροῦ Μάρκου τὴν 19η Ἰανουαρίου, ἐνῷ ἐν τῷ βιογραφικῷ σημειώματι τοῦ αὐταδέλφου αὐτοῦ Ἰωάννου τοῦ Εὐγενικοῦ, τῷ ἀποκειμένῳ ἐν τῷ ὑπ. ἀρ. 1295 φ. 307β Κωδ. τῶν Παρισίων καὶ δημοσιευθέντι τὸ πρῶτον ἐν τῇ «Ἀναπλάσει» (ἀριθ. 361-65 (1905) ρητῶς λέγεται ὅτι ἐτελεύτησε τῇ 23ῃ Ἰουνίου. Ὅτι, βεβαίως, αἱ τῶν ἁγίων μνῆμαι δὲν ἐπιτελοῦνται πᾶσαι κατὰ τὴν ἡμέραν τοῦ θανάτου αὐτῶν, περὶ τούτου οὐδεμία ἀμφιβολίᾳ· ἀλλὰ πάντοτε ἡ τοιαύτη μετάθεσις ἔχει λόγον τινὰ δικαιολογητικόν, ὡς ἡ τοῦ Χρυσοστόμου, Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Ἀθανασίου Ἀλεξανδρείας καὶ ὅσων πλείστων. Ἴσως καὶ ἐνταῦθα ὑπάρχει λόγος τις, ἀλλ᾽ οὔτε ἐλέγθη οὔτε ἀπεδείχθη· διὰ τοῦτο ὡς χρονολογίαν τῆς μνήμης αὐτοῦ ὥρισα τὴν ἡμέραν τοῦ θανάτου αὐτοῦ (Ἰουνίου 23), ὡς ὁ Εὐγενικὸς Ἰωάννης καὶ ὁρίζει.

Ὁ ἐν ἀγίοις Μᾶρκος ὑπῆρξεν εἷς τῶν μεγάλων θεολόγων καὶ διδασκάλων τῆς ἐκκλησίας κατὰ τὸν ιε´αἰῶνα. Ἐγεννήθη ἐν Κων/πόλει τῷ 1392 ἐκ πατρὸς Γεωργίου τοῦ διακόνου καὶ Σακελίου καὶ Μαρίας, Λουκᾶ τινος ἰατροῦ κόρης, καὶ ἐξεπαιδεύθη ἐν αὐτῇ θεοφιλῶς. Ἐν τοῖς μαθήμασιν ἀρτίως παιδευθείς, ἐδίδασκεν ἐν τῷ φροντιστηρίῳ τοῦ πατρὸς αὑτοῦ διαδεχθεὶς τοῦτον, μετὰ τὸν θάνατον αὐτοῦ, εἰς διδασκαλικὸν ἐπάγγελμα· τὸ εἰκοστὸν δὲ πέμπτον τῆς ἡλικίας διανύων ἔτος, ἀπηρνήθη τὸν κόσμον καὶ κατέφυγεν εἰς μονήν τινα, εἰς τὰς Πριγκιπονήσους, ταχθεὶς ὑπὸ τὴν πνευματικὴν ἐπιστασίαν ἐναρέτου μοναχοῦ, τοῦ Συμεών, ὅστις ἔκειρεν αὐτὸν μοναχόν, μετονομάσας ἀπὸ Μανουὴλ Μᾶρκον. Ἐκ τῶν νήσων μετῷκησεν εἰς τὴν μονὴν Μαγκάνων, ἔνθα ἐχειροτονήθη ἱερεύς. Ἐπ᾽ ἀρετ῀ῆ καὶ παιδείᾷ διαβόητος γενόμενος, ἐξελέγη μητροπολίτης Ἐφέσου, καθ᾽ ἣν ἐποχὴν προετοιμάζετο ἡ μετάβασις τῶν ἡμετέρων εἰς τὴν Δύσιν πρὸς διαπραγμάτευσιν τῆς ἑνώσεως.

Ἡ ἐν τῇ Συνόδῳ ἐκείνῃ τῆς Φλωρεντίας στάσις του εἶναι πασίγνωστος· μὴ ὑπογράψας μηδὲ ὑποδουλώσας τὴν ἐκκλησίαν εἰς τοὺς παπιστάς, ἀνέστη μέχρις ἐσχάτης πνοῆς καὶ ἀπέτρεψε τὸν μέγαν ἐκεῖνον κίνδυνον· κατεδιώχθη ὑπὸ τῶν κρατούντων, ἐξωρίσθη, ὑπέστη παντίας ταπεινώσεις, ἀλλ᾽ ἔμεινεν ἀδιάσειστος. Νοσήσας ἐπὶ ἡμέρας δέκα τέσσερας, ἐκοιμήθη ἐν Κυρίῳ τῇ 23 τοῦ Ἰουνίου μηνὸς τοῦ 1444, τὸ 52ον ἄγων τῆς ἡλικίας ἔτος, καὶ ἐτάφη ἐν τῇ μονῇ τοῦ ἁγίου Γεωργίου τῶν Μαγκάνων περὶ τὸ πρόθυρον τοῦ ναοῦ.

Κρατεῖ μὲν ἄτλας μυθικῶς ὤμοις πόλον, 
κρατεῖ δ᾽ ἀληθῶς Μᾶρκος ὀρθοδοξίαν.

[Ὁ στίχος κατὰ τὸν Νικόδημον, ὁ δὲ Εὐγενικὸς Ἰωάννης εἰς τὴν εἰς τὸν αὐτάδελφον αὐτοῦ Ἀκολουθίαν συνέταξε τὸ ἑξῆς δίστιχον:

Ὁ τοὺς διδασκάλους ἀληθῶς δοξάσας
ἐν οὐρανοῖς δοξάζεται νῦν σὺν τούτοις.

Ἀκολουθίανεἰς τὸν ἱερὸν Μᾶρκον συνέταξεν ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ Ἰωάννης, δημοσιευθεῖσαν ἐν τῇ «Ἀναπλάσει» (1905 ἀριθ. 365-67) καὶ ὁ Ἁγιορείτης Νικόδημος, πολλάκις ἰδοῦσαν τὸ φῶς (ἴδ. L. Petit, Bibliographie des Acolouthies grecques, σ. 137-139].