Ἰωάννης Α´ ὁ Χρυσόστομος, πατριάρχης Κων/πόλεως (Νοεμβρίου 13)
Ὁ μέγας τῆς ἐκκλησίας πατὴρ καὶ διδάσκαλος ἐγεννήθη ἐν Ἀντιοχείᾳ περὶ τὰ μέσα τοῦ δ´ αἰῶνος· ὁ πατὴρ αὐτοῦ Σεκοῦνδος ἦν στραηγός, ἡ δὲ μήτρη αὐτοῦ, ἡ ἐν τῇ ὀρφανίᾳ αὐτὸν καλῶς ἐκθρέψασα, ὠνομάζετο Ἀνθοῦσα. Μετὰ τὰς ἐν Ἀντιοχείᾳ σπουδὰς αὐτοῦ ὑπὸ τὸν Λιβάνιον καὶ ἐν Ἀθήναις, ἐπανέκαμψεν εἰς Ἀντιόχειαν, ἀποσυρθεὶς εἰς τὴν ἔρημον, ἔνθα παρέμεινεν ἐπὶ πενταετίαν ἀσκούμενος, μελετῶν τὰς ἁγίας Γραφὰς καὶ ἐν προσευχαῖς σχολάζων· ἀλλ᾽ ἀσθενήσας ἐπανῆλθεν εἰς Ἀντιόχειαν καὶ ἐχειροτονήθη ὑπὸ τοῦ Μελετίου Ἀντιοχείας διάκονος, ἀργότερον δὲ ὑπὸ τοῦ διαδόχου τοῦ Μελετίου Φλαβιανοῦ καὶ πρεσβύτερος. Ἐν τῇ ἱερατικὴ αὐτοῦ διακονίᾳ ἀνέπτυξεν ὅλα τὰ ψυχικὰ αὑτοῦ χαρίσματα, ζῆλον θεῖον πύρινον καὶ εὐγλωττίνα ἐν τοῖς κηρύγμασι πρωτοφανῆ· ἔσειε καὶ ἐκλόνιζε τὰ πλήθη τῆς Ἀντιοχείας καὶ συνεκίνει τὰς ψυχὰς αὐτῶν βαθύτατα· ἡ τοιαύτη φήμη καὶ μέχρι τῆς βασιλευούσης διαπλωθεῖσα ἀνεβίβασεν αὐτὸν κοινῇ ψήφῳ τοῦ βασιλέως Ἀρκαδίου καὶ τοῦ κλήρου εἰς τὸν θρόνον τῆς Κωνσταντινουπόλεως (15 Δεκεμβρίου 397). Αὐστηρὸς ἀσκητὴς καὶ ἀδυσώπητος ἐλεγκτὴς πάσης παρανομίας καὶ κακίας ἐδημιούργησεν φοβεροὺς ἐχθρούς, καὶ δὴ αὐτὴν τὴν αὐτοκράτειραν Εὐδοξίαν, ἥτις, συγκαλέσασα σύνοδον ἐκ τριάκοντα ἓξ ἐπισκόπων ἐν τῷ χωρίῳ Δρῦς τῆς Χαλκηδόνος, ἐπέτυχε τὴν καθαίρεσιν καὶ ἐξορίαν αὐτοῦ ἐν χωρίῳ τινὶ τῆς Βιθυνίας· ἀλλ᾽ ἡ τοιαύτη ἀπόφασις τοσοῦτον τὰ πλήθη ἐξερέθισεν, ὥστε ἠναγκάσθη αὐτὴ αὕτη ἡ Εὐδοξία νὰ ἀνακαλέσῃ ἐκ τῆς ἐξορίας καὶ ἀποκαταστήσῃ εἰς τὸν θρόνον αὐτοῦ δι᾽ ἑτέρας συνοδικῆς ἀθῳωτικῆς ἀποφάσεως (402). Ἀλλὰ καὶ πάλιν παθεὶς (20 Ἰουνίου 404) ἐξωρίσθη εἰς Κουκουσὸν τῆς Ἀρμενίας καὶ ἐκεῖθεν εἰς Κόμανα, ὅπου καὶ ἀπέθανε (407). Οἱ Συναξαρισταὶ ὧδε πῶς διαζωγραφοῦσι τὸν ἱερὸν Χρυσόστομον: «Ἦν δὲ τὴν ἰδέαν τοῦ σώματος βραχὺς πάνυ τὴν ἡλικίαν, μεγάλη κεφαλὴν τοῖς ὤμοις αἰωρῶν, ἰσχνὸς εἰς τὸ ἀκριβέστατον, ἐπίρριν, εὐρὺς τοὺς μυκτῆρας, ὠχρότητα μετὰ λευκοῦ, κοίλους τοὺς κόγχους τῶν ὀφθαλμῶν ἔχων καὶ βολβοῖς τούτων κεχρημένος μεγάλοις, ὄψεσιν ἀποστίλβων, εἰ καὶ τῷ λοιπῷ χαρακτῆρι τὸν ἀχθόμενον παρεδήλου· ψιλὸς καὶ μέγας τὸ μέτωπον καὶ πολλαὶς τᾶις στολίσι κεχαραγμένος, ὦτα περικείεμνος μεγάλα καὶ γένειον μικρὸν καὶ ἀραιότατον ὑπὸ πολιαῖς ταῖς θριξὶν ἐξανθῶν».
Τὸ χρυσοειδὲς χρυσεπώνυμον φάος
Ἰωάννην λαμπτῆρα τῆς οἰκουμένης
ὡς ζῶντα τίμα· ζῇ γάρ· εἰ δ᾽ οὐκ ἐμπνέει
θαυμαστὸν οὐδέν· τοῦτο τῆς ἀσιτίας.
[Οἱ ἀνωτέρω στίχοι κατὰ τὸν Παρισινὸν Κώδικα 1570]
Ἐν ΒΝΑΔ οὕτω τὸ δίστιχον:
Μύσας* ὁ χρυσοῦς Ἰωάνης τὸ στόμα
ἀφῆκεν ἡμῖν ἄλλο τὰς βίβλους στόμα.
Ἀμφὶ τρίτην δεκάτην** σίγησεν χρύσεα χείλη
[* Βύσας Δ. ** δεκάτη τε Α]
Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος ἀπέθανεν τῇ 14ῃ τοῦ Σεπτεμβρίου μηνός, ἀλλὰ διὰ τὴν ἑορτὴν τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ μετετέθη ἡ τούτη ἑορτὴ εἰς τὴν 13ην Νοεμβρίου. Εἰς τοὺς Συναξαριστὰς κατὰ τὴν 15ην Δεκεμβρίου λέγεται: «Ἐν ταύτῃ δὲ τῇ ἡμέρᾳ ἐχειροτονήθη ὁ ἐν ἁγίοις Χρυσόστομος πατρίαρχης Κων/πόλεως, ἐν ᾗ καὶ ἡ ἑορτὴ τῶν Χριστουγέννων ἀπήρξατο αἰσίως ὑπ᾽ αὐτοῦ τελεῖσθαι ἕως τῆς κε´ τοῦ μηνός».
Σχετικὰ ἄρθρα:
Ἰωάννου Χρυσοστόμου λειψάνων ἀνακομιδὴ (Ἰανουαρίου 27)
Πηγή: Σωφρονίου πρ. Λεοντοπόλεως (Εὐστρατιάδου), Ἁγιολόγιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, Ἀθῆναι 1961.
Ἐπιμέλεια: Ἐμμανουὴλ Δρυλεράκης γιὰ τὴν Ἱερὰ Μητρόπολη Αὐστρίας
