Θεοδώρα ὁσία, ἡ ἐν Θεσσαλονίκη (Ἀπριλίου 5)

Δύο ἐντελῶς διάφορα βιογραφικὰ ὑπομνήματα φέρονται τῆς ὁσίας Θεοδώρας· κατὰ τὸ ἕν, τὸ καὶ ἐπικρατέστερον καὶ εἰς πάντας σχεδὸν τοὺς ἐπιφερόμενον, ἡ Θεοδώρα ἐκ βρέφους ἀφιέρωσεν ἑαυτὴν τῷ Θεῷ, παρθενίαν ἀσκήσασα καὶ ἐγκράτειαν καὶ ὡς μοναχὴ ἐν κοινωβίῳ κεκλεισμένη, διῆλθεν ἐν νηστείες καὶ ἀγρυπνίες τὸν βίον, πρότυπον σεμνῆς καὶ ἁγίας παρθένου καταστᾶσα· σύμφωνα πρὸς ταῦτά εἰσι καὶ τὰ πλεκόμενα αὐτῇ ὑπὸ τοῦ Ἰωσὴφ τοῦ Ὑμνογράφου ἐγκώμια ἐν τῇ Ἀκολουθίᾳ αὐτῆς τῇ περισωθείσῃ ἐν τῷ Παρισινῷ κώδικι 1564 καὶ τοῖς Λαυριωτικοῖς Δ 37, Δ 19 καὶ Δ 45. Ἔζησεν ἐν παρθενίᾳ καὶ ἐν σωφροσύνῃ ἀσκητικῇ, ἐν ταπεινοφροσύνῃ καὶ ὑπακοῇ καὶ ἐκοιμήθη ἐν εἰρήνῃ, πολλῶν σημείων πρόξενος μετὰ θάνατον γενομένη. Λέγεται περὶ αὐτῆς καὶ τοῦτο ὅτι, ὅτε ἠνοίχθη ὁ τάφος αὐτῆς, ἵνα παρ’ αὐτῇ κατατεθῆ καὶ ἡ μετ’ ὁλίγον ἀποθανοῦσα ἡγουμένη αὐτῆς, αὔτη συνέσφιγξε τὸ σῶμα αὐτῆς καὶ παρεμέρισεν ἵνα δώσῃ τόπον εἰς τὴν πνευματικὴν αὑτῆς μητέρα ἡγουμένην, ὅπερ ἐκίνησε τὸν θαυμασμὸν τῶν θεασαμένων τὸ παράδοξον τοῦτο. Καὶ ἐν ᾧ εἰς πάντα τὰ ἀνωτέρω συμφωνοῦσι πάντες οἱ Συναξαρισταί, ὁ Λαυριωτικὸς Κῶδιξ Ι 70 ἄλλα περὶ τῆς Θεοδώρας ἡμῖν παραδίδωσι οὕτω:

«Αὕτη ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων ἐπὶ πορνείᾳ καὶ ἀκαθαρσίᾳ τὸ σῶμα αὐτῆς ἐξέδωκε καὶ διαβολικὸν ἐργαστήριον ἐγεγόνει· ὑπῆρχε δὲ εὐειδὴς καὶ τῷ κάλλει ὡραίακαὶ πολλοὶ προσέτρεχον πρὸς αὐτὴν διὰ τὸ τοῦ σώματος τερπνόν· οὐ μόνον οἱ πλησίον ὄντως, ἀλλὰ καὶ πέριξ πολλοὶ τῶν πόλεων τὴν φήμην ἀκούοντες πρὸς αὐτὴν ἀφίκοντο· καὶ ἀπώλεια ἐγόνει πολλῶν χριστιανῶν· πολλοῖς δὲ ἔτεσιν ἐν τῇ τοιαύτῃ μιαρᾷ πράξει προσκαρτερήσασα, ὕστερον εἰς ἑαυτὴν ἐλθοῦσα, πρόνοιᾳ Θεοῦ, τοῦ μὴ θέλοντο τὸν θάνατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ ὡς τὸ ἐπιστρέψαι καὶ τὸ ζῆν αὐτόν, ἐκ θείας ἐπιπνοίας εἰς μετάνοιαν ἦλθε, καὶ πάντα τὰ προσόντα αὐτῷ, τὰ ἐκ τῆς ἀκαθαρσίας κακῶς ἐπισυναχθέντα, καλῶς διέδωκεν εἰς τὰς τῶν πενήτων χεῖρας, ὀρφανῶν καὶ πτωχῶν· κἀκείνη σάκκον περιβαλλομένη καὶ σπόδον ἐπὶ τῆς κεφαλῆς ἐκχέασα καὶ κόνιν, καὶ γυμνὴ ἐπὶ γῆς πεσοῦσα, τριμηνιαῖον χρόνον ἐκεῖ προσεκαρτέρησε, τοῖς δάκρυσι τὸ σῶμα καταβρέχουσα νυκτὸς καὶ ἡμέρας καὶ λουομένη, ταῦτα βοῶσα πρὸς Κύριων ὑπὲρ τῶν ἀθεμίτων αὐτῆς πράξεων. Κἀκεῖθεν ἀναστάσα λάκκον ὤρυξε βαθύτατον καὶ ἐν αὐτῷ ἔτη πέντε ποιήσασα, ἔθετο ἑαυτήν, λέγουσα οὕτω· εἴπερ ὁ Θεὸς ἐλεήσει με καὶ ἀποκαλύψει με μικρὸν τῆς αὐτοῦ ἀγαθότητος, ἐξέλθω τοῦ βυθοῦ τούτου· εἰ δ’ οὔ, ἐν τούτῳ ἀποθανοῦμαι· καὶ ἐποίησε ἐν ἐκείνῳ τῷ λάκκῳ, ὡς ἔφημεν, ἔτη πέντε προσκαρτεροῦσα ἐν νηστείᾳ καὶ προσευχῇ καὶ γυμνότητι σαρκὸς καὶ ταλαιπωρίᾳ· περὶ δὲ τὰς ἑωθινὰς αὐγάς, ἡλίου μικρὸν μικρὸν ἀνίσχοντος, Κυριακῆς ἐπιφωσκούσης, ὁρᾷ ὀπτασίαν ἀγγελικήν, λέγουσα αὐτῇ «εἰρήνη σοί· ἀφέονταί σοι αἱ ἁμαρτίαι σου»· καὶ τῇ αὐτῇ ὥρᾳ εὑρέθη εὐφραινομένη, εὐχαριστοῦσα καὶ δοξολογοῦσα τῷ ποιούντι ἔλεος τοῖς ἁμαρτωλοῖς· καὶ μικρὸν κελλίον οἰκοδομήσασα, ἐν αὐτῷ τὸν ἅπαντα τῆς ζωῆς αὐτῆς χρόνον ὁσίως καὶ εὐσεβῶς πεπλήρωκε· καὶ οὕτω πρὸς Κύριον ἐξεδήμησε, θαύματα πολλὰ ἐργασαμένη μετὰ τὴν ἀποβίωσιν αὐτῆς, ἐξ οὗ καὶ δαιμονῶντα ἄνθρωπον ἰάσατο, νόσους ἐθεράπευσε καὶ ἕτερα εἰς δόξαν Θεοῦ».

Αἱ δύο ἀφηγήσεις εἰσὶν ἐκ διαμέτρου ἀντίθετοι· ἡ πρώτη φαίνεται ἡ ἀσφαλεστέρα καὶ πιθανωτέρα, συμφωνοῦσα καὶ μὲ τὴν ὑμνογραφικὴν παράδοσιν. Ἴσως πρόκειται περὶ ἄλλης ὁμωνύμου ἐκ τῆς αὐτῆς πολεως, περὶ ἧς ὅμως οἱ Συναξαρισταὶ σιωπῶσι.

Θεσσαλονίκη σχοῦσα καλὰ μύρια
καὶ Θεοδώραν πλοῦτον ἄσυλον φέρεις.

[Ἐν τῷ Συναξαριστῇ μόνον τοῦ Νικοδήμου ἐπαναλαμβάνεται ἡ μνήμη αὐτῆς καὶ κατὰ τὴν 29ην Αὐγούστου μετὰ τῆς προσθήκης «ἐξ Αἰγίνης καταγομένης». Ἡ Ἀκολουθία αὐτῆ ἐξεδόθη ἐν Μοσχοπόλει 1731 καὶ ἐν Θεσσαλονίκῃ 1853].

Πηγή: Σωφρονίου πρ. Λεοντοπόλεως (Εὐστρατιάδου), Ἁγιολόγιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἐκδ. Ἀποστολικῆς Διακονίας, Ἀθῆναι 1961.

Ἐπιμέλεια: Ἐμμανουὴλ Δρυλεράκης γιὰ τὴν Ἱερὰ Μητρόπολη Αὐστρίας